Kυριακή της Τυρινής..

 Ενθουσιάζομαι κάθε φορά που μαθαίνω κάτι για την παράδοσή μας και ιδιαίτερα του τόπου καταγωγής μου που είναι η περιοχή της Θήβας.

 Η σημερινή μέρα, η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται Κυριακή της Τυρινής γιατί είναι η τελευταία μέρα που σύμφωνα με την Εκκλησία καταλύται το τυρί και γενικότερα τα γαλακτοκομικά. Αυτό γίνεται ώστε να περάσουμε ομαλά στην νηστεία των 40 και κάτι ημερών, αφού την προηγούμενη βδομάδα σταματήσαμε το κρέας.

   Η Ελλάδα γενικώς είναι γεμάτη από έθιμα της αποκριάς και της σημερινής μέρας γενικότερα, όμως οι γνώσεις μου είναι φτωχιές για να σας ενημερώσω και για τις άλλες περιοχές..

 Για αρχή έχουμε το "έθιμο της συγχώρεσης", σύμφωνα με το οποίο,  αφού τελειώσει ο καθιερωμένος εκκλησιασμός, οι νεότεροι επισκέπτονται τους μεγαλύτερους συγγενείς για να ζητήσουν συγχώρεση (βλαχ. ''λιιρτάρι'') ώστε να ξεκινήσουν την νηστεία με καθαρή καρδιά.Οι επισκέψεις μπορεί να πραγματοποιηθούν και τις απογευματινές ώρες της συγκεκριμένης ημέρας. Κατά την διάρκεια της νηστείας όλοι επιθυμούν να προσευχηθούν και να βγουν απαλλαγμένοι από οτιδήποτε μπορεί να έχει ''βαρύνει'' την σχέση τους με τους άλλους. Παλαιότερα, όταν πήγαιναν σε κάποιον μεγαλύτερο την ημέρα αυτή, με σκοπό να ζητήσουν συγχώρεση, έκαναν γονυκλισίες ή μετάνοιες (βλαχ. ''μεν'τάνιι'') μπροστά του, έπειτα του φιλούσαν το χέρι ως εκδήλωση σεβασμού και αυτός στη συνέχεια τους έδινε συγχώρεση λέγοντας ''πριάσινι κου σανατάτι'' {=Σαρακοστή με υγεία, (καλή Σαρακοστή)}.

  Παλιά και ιδιαίτερα στα χωριά, τα παιδιά φτιάχνανε αυτοσχέδιες στολές και σε μπουλούκια πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι την νύχτα ώστε να τους αναγνωρίσουν και να πάρουν κάποιο φιλοδώρημα. Έπειτα έρχεται το έθιμο της ¨χάσκας".που πραγματοποιείται στο βραδινό τραπέζι. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα χάσκω που σημαίνει μένω με το στόμα ανοιχτό. Το δείπνο περιλαμβάνει αυγά βρασμένα, τυρόπιτα ή γαλατόπιτα, γιαούρτι και διάφορα άλλα φαγητά, εκτός από κρέας (με έμφαση στα τυροκομικά ή γενικά στα γαλακτοκομικά προϊόντα), χαλβά και φρούτα (συνήθως πορτοκάλια). Έτσι, αφού το τραπέζι είναι στρωμένο, ο μεγαλύτερος άντρας της οικογένειας παίρνει μια κλωστή και με το ένα άκρο της δένει ένα βρασμένο αυγό, ξεφλουδισμένο. Τα παιδιά της οικογένειας κάθονται στο τραπέζι και περιμένουν με ανυπομονησία και χαρά την πραγματοποίηση του εθίμου, που γι' αυτά πάντα αποτελεί ένα ευχάριστο παιχνίδι. Ο παππούς ή ο πατέρας κατευθύνει την κλωστή με το αυγό προς το στόμα κάθε παιδιού ξεχωριστά, ενώ τα παιδιά περιμένουν με ανοιχτό το στόμα και όποιο καταφέρει να δαγκώσει το αυγό, χωρίς να χρησιμοποιήσει τα χέρια του, θεωρείται ο νικητής και ο τυχερός του σπιτιού. Πολλές φορές, ο μεγάλος που αναλαμβάνει τον ρόλο αυτό, είναι αναγκασμένος να διευκολύνει την ''νίκη'' ενός παιδιού για να αποφύγει δυσάρεστες αντιδράσεις, όταν κάποιο είναι ιδιαίτερα πεισματάρικο. Το έθιμο αυτό συνδέεται κυρίως με την επιταγή της Σαρακοστής που αναφέρει ότι ''το βράδυ της Αποκριάς κλείνουμε το στόμα με αυγό και το ανοίγουμε πάλι με αυγό το βράδυ της Ανάστασης''.

Την Κυριακή της Τυρινής το βράδυ, μαζευότανε όλη η οικογένεια ή και 2-3 σπίτια μαζί και φτιάχνανε τις "γκόγκλιες". Είναι χειροποίητα χοντρά μακαρόνια, που τα πλάθανε με αλέυρι. Τα βράζανε και τα τρώγανε  με τυρί . Τα κορίτσια κρατάγανε τα 3 τελευταία μακαρόνια από το πιάτο τους και τα βάζανε το βράδυ κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν τον άντρα που θα παντρευτούν. (από συγγενικά μου πρόσωπα....έχει πιάσει). Μόλις τελείωνε το τραπέζι, όσοι κάθονταν σ'αυτό, έβαζαν ο κάθε ένας ένα δάχτυλο και προσπαθούσαν να σηκώσουν το τραπέζι λέγοντας στα αρβανίτικα " ανάθεμα τους Εβραίους, και Θεός 'σχωρέσ' τους χριστιανούς".

Και τέλος έχουμε τον βλάχικο γάμο της Θήβας.

Όλα θυμίζουν Διόνυσο και γι’ αυτό το έθιμο αυτό ζυμωμένο και με άλλα λαϊκά ντόπια έθιμα, σχετικά με την γονιμότητα και την ανανέωση, βρήκε γόνιμο χώμα και ρίζωσε στη Θήβα, την πατρίδα του Βάκχου, όπου γίνονταν ανάλογες γιορτές όπως τα Διονύσια.

Το σύνολο των δρώμενων του εθίμου του Βλάχικου γάμου κορυφώνεται με την πομπή και την τελετή του «γάμου» την Καθαρά Δευτέρα καθώς και τον σκωπτικό διάλογο ο οποίος εξελίσσεται με την βλάχικη προφορά μεταξύ των «συμπεθέρων» του γαμπρού και της νύφης, μεταφέρει δε σημειολογικά στο σήμερα, την αρχαιότατη Διονυσιακή λατρεία, η οποία δραματοποιείται και εικονοποιείται με θεατρικό τρόπο με τον κυκλικό «χορό του πεθαμένου», ο οποίος αποτελεί το κορυφαίο δρώμενο του εθίμου.

                         

Το ομαδικό γλέντι και μεθύσι, η πομπή, ο Πυρρίχιος χορός, τα φλάμπουρα με τα γαρυφαλλοστόλιστα πορτοκάλια, οι γκλίτσες (παραλλαγές των Βακχικών θυρσών), η τσουχτερή σάτιρα, οι αισχρολογίες και τα πειράγματα, ο χωρίς σταματημό χορός, η ακατάσχετη οινοποσία, τα πηδήματα και οι κραυγές, ο πανούσης με το υπερμεγέθες ομοίωμα φαλλού και τα κουδούνια που κρέμονται στα σκέλια του, οι θεατρίνοι που λέγονται και «γελοίοι» με την ιδιόμορφη φορεσιά τους (κατσάρια δεμένα στις άσπρες κάλτσες σαν αρχαία σανδάλια, με τα κλαριά κισσού στα κεφάλια τους) και τα καμώματά τους, ο χορός του πεθαμένου που συμβολίζει την ανάσταση της φύσης, την νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο, είναι λίγα από τα σημάδια που μαρτυράνε ότι τούτος ο «Γάμος», το πολυσήμαντο αυτό λαϊκό αφιέρωμα είναι ένα αυθεντικό κατάλοιπο της πανάρχαιης οργιαστικής Διονυσιακής λατρείας.