Πάσχα, η ομορφότερη και αγιότερη γιορτή της ορθοδοξίας για όλους τους χριστιανούς με τόσα βαθιά νοήματα! Η λέξη "Πάσχα" προέρχεται από την λέξη "Πασάχ" που στα εβραικά σημαίνει "Πέρασμα", και για τους Εβραίους είναι η επέτειος του "περάσματος" από την Ερυθρά Θάλασσα, όταν απελευθερώθηκαν από τους Αιγυπτίους. Για τους Ορθόδοξους είναι η "Λαμπρή", που χαρακτηρίζει την ημέρα της Ανάστασης.
Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι μια διαδικασία, που μοιάζει πολύ στην αρχαία τραγωδία. Περνάμε από τα "πάθη" και καταλήγουμε στην "κάθαρση" με την Ανάσταση του Κυρίου. Ζούμε αυτήν την διαδικασία μέσω των ύμνων της εκκλησίας και των εθίμων, που πλουτίζουν το συναίσθημα που έχουμε όλοι. Ίσως αυτές τις μέρες και ειδικά από την Μεγάλη Δευτέρα κανείς δεν μένει ασυγκίνητος.
Τα προεόρτια ξεκινούν με το Σάββατο του Λαζάρου. Το Σάββατο πριν την Μεγάλη Βδομάδα γιορτάζουμε την Ανάσταση του Λαζάρου από τον Κύριο. Τα παιδιά με ένα καλαθάκι στολισμένο με λουλούδια γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε το τραγούδι του Λαζάρου. " ήρθεν ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια, ήρθε η Κυριακή που τρών' τα ψάρια. Πού ήσουν Λάζαρε κι ήσουν κρυμμένος, κάτω στους νεκρούς τους πεθαμένους, Βάγια, Βάγια και Βαγιώ, τρώνε ψάρι και κολιό, και την άλλη Κυριακή, τρώνε το ψητό τ'αρνί" φυσικά με πολλές παραλλαγές. Συνήθως οι νοικοκυραίοι έδιναν αυγά κόκκινα, κουλουράκια ή και χρήματα. Σε κάποιες περιοχές υπάρχουν και τα "Λαζαράκια". Πρόκειται για ψωμάκια που είναι πλασμένα σε σχήμα ανθρώπου. Το έθιμο αυτό λέει πως αν κάποιος δεν πλάσει ψωμί εκείνη την ημέρα, θα μείνει νηστικός από ψωμί.
Την Κυριακή των Βαίων, το πρωί γιορτάζουμε την είσοδο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ μετά Βαίων και Κλάδων. Οι πιστοί μετά την ακολουθία παίρνουν δάφνες καθεγιασμένες, και κάνουν την χαρακτηριστική κίνηση να χτυπάνε με αυτά τους άλλους στο κεφάλι, για υγεία. Το βράδυ της ίδιας μέρας ξεκινά επίσημα η Μεγάλη Βδομάδα, με την έξοδο του Χριστού με την κόκκινη πορφύρα, το στεφάνι και την ράβδο, από την Ωραία Πύλη. Από αυτήν την ακολουθία ξεκινάνε και οι πιο όμορφοι ψαλμοί της εκκλησίας μας.
Μεγάλη Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη, ξεκινούν οι προετοιμασίες για τις επόμενες μέρες. Την Μεγάλη Τρίτη ακούμε το τροπάριο της Κασσιανής, και την Μεγάλη Τετάρτη έχουμε το απόγευμα το Μεγάλο Ευχέλαιο με τα 9 Ευαγγέλια, όπου πηγαίουμε στην εκκλησία αλεύρι και λάδι και το βράδυ παρακολουθούμε την Ακολουθία του Μυστικού Δείπνου, όπου σε κάποιες ενορίες ο ιερέας πλένει τα πόδια κάποιων ανθρώπων ή παιδιών, όπως έκανε και ο ίδιος ο Χριστός στους μαθητές τους.
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι η μέρα των Παθών και των προετοιμασιών. Οι νοικοκυρές βάφουν τα αυγά κόκκινα, ετοιμάζουν τα τσουρέκια και τα πασχαλιάτικα κουλούρια. Τα αυγά βάφονται κόκκινα συμβολίζοντας την αναγέννηση της ζωής και το αίμα του Χριστού. Στο παρελθόν οι άνθρωποι έβαζαν το πρώτο κόκκινο αυγό που έβαφαν στο εικονοστάσι του σπιτιού για να διώξουν τα κακά πνεύματα.Σε κάποια χωριά συνήθιζαν να μαρκάρουν το κεφάλι και την πλάτη των νεαρών αρνιών με την μπογιά από τα αυγά. Επίσης κρατούσαν μία από τις μεγάλες στρογγυλές κουλούρες της Μ.Πέμπτης στις εικόνες, για να προστατέψουν τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια. Το πρωί επίσης μαζεύουν και λουλούδια για να τα προσφέρουν στον Εσταυρωμένο. Μετά την βραδινή ακολουθία των 12 Ευαγγελίων, οι γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο, και τραγουδούν "Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται. Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Οβραίοι, οι άνομοι και τα σκυλιά και οι τρισκαταραμένοι, για να σταυρώσουν τον Χριστό, τον Αφέντη Βασιλέα [...]"
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η πιο ιερή μέρα της Μεγάλης Βδομάδας. Είναι η μέρα πένθους. Οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπούν πένθιμα όλη την ημέρα. Το πρωί γίνεται η "Αποκαθήλωση". Ο ιερέας κατεβάζει από τον Σταυρό το ομοίωμα του σώματος του Χριστού και το τοποθετεί στον Επιτάφιο, ένω το ραίνουν με ροδοπέταλα και κολώνιες. Το βράδυ ψέλνονται τα Εγκώμια, αυτοί οι υπέροχοι ύμνοι και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου ώστε να ευλογηθούν και τα σπίτια της ενορίας. Τότε καίνε και τον Ιούδα. Ένα ομοίωμά του από ξύλο ώστε να τιμωρηθεί για την προδοσία του.
Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται μια πρωϊνή λειτουργία γεμάτη προσευχές. Οι ιερείς ντύνονται στα λευκά και σκορπούν βάγια και ροδοπέταλα. Σε πολλές περιοχές υπάρχει το έθιμο του 'σεισμού'. Αυτό ειναι μια αναπαράσταση του σεισμού που έγινε μετά την Ανάσταση, όπως περιγράφεται στην Βίβλο. Το εκκλησίασμα κτυπά τα στασίδια ρυθμικά, ενώ έξω το χάος βασιλεύει, με πυροβολισμούς, κροτίδες και πυροτεχνήματα. Αυτό είναι η τελετή της 'Πρώτης Ανάστασης'. Σύμφωνα με ένα άλλο έθιμο κλείνουν οι πόρτες της εκκλησίας και οι ιερείς, αφού κάνουν τρεις κύκλους την εκκλησία ψάλοντας, κλωτσούν την κεντρική πόρτα να ανοίξει και μπαίνουν, τραγουδώντας τον ψαλμό "Άρατε πύλας" που σημαίνει ανοίξτε τις πύλες.
Μια άλλη ιδιαίτερη παράδοση της Πρώτης Ανάστασης είναι το έθιμο του 'πετάγματος των στάμνων', που γίνεται σε κάποια Ιόνια νησιά και κυριίως στην Κέρκυρα. Οι ντόπιοι πετούν στάμνες από τα παράθυρά τους, και αυτά σπάζουν στο δρόμο. Κάποιες φορές οι στάμνες είναι γεμάτες νερό για να κάνουν μεγαλύτερο θόρυβο. Επίσης κρεμούν ένα κόκκινο πανί στα παράθυρα (κόκκινο είναι το χρώμα της Ανάστασης). Στην Κέρκυρα ακόμη, αναβιώνεται το έθιμο της 'μαστέλας'. Ένα μισό βαρέλι διακοσμημένο με μύρτα και φιόγκους γεμίζεται με νερό, και οι περαστικοί ρίχνουν μέσα νομίσματα για καλή τύχη. Όταν ακουστεί η πρώτη καμπάνα για την Ανάσταση, κάποιος πηδά μέσα στο βαρέλι και μαζεύει τα χρήματα. Τον παλιό καιρό ο δύτης δεν ήταν εθελοντής αλλά ένας ανυποψίαστος περαστικός, που τον πέταγαν μέσα παρά την θέληση του.
Μια άλλη ιδιαίτερη παράδοση της Πρώτης Ανάστασης είναι το έθιμο του 'πετάγματος των στάμνων', που γίνεται σε κάποια Ιόνια νησιά και κυριίως στην Κέρκυρα. Οι ντόπιοι πετούν στάμνες από τα παράθυρά τους, και αυτά σπάζουν στο δρόμο. Κάποιες φορές οι στάμνες είναι γεμάτες νερό για να κάνουν μεγαλύτερο θόρυβο. Επίσης κρεμούν ένα κόκκινο πανί στα παράθυρα (κόκκινο είναι το χρώμα της Ανάστασης). Στην Κέρκυρα ακόμη, αναβιώνεται το έθιμο της 'μαστέλας'. Ένα μισό βαρέλι διακοσμημένο με μύρτα και φιόγκους γεμίζεται με νερό, και οι περαστικοί ρίχνουν μέσα νομίσματα για καλή τύχη. Όταν ακουστεί η πρώτη καμπάνα για την Ανάσταση, κάποιος πηδά μέσα στο βαρέλι και μαζεύει τα χρήματα. Τον παλιό καιρό ο δύτης δεν ήταν εθελοντής αλλά ένας ανυποψίαστος περαστικός, που τον πέταγαν μέσα παρά την θέληση του.
Αργά το βράδυ, στις 11 η ώρα, όλοι μαζεύονται στον περίβολο της εκκλησίας. Σε όλη την Ελλάδα η λειτουργία γίνεται σε μια πλατφόρμα έξω από τον ναό. Όλοι κρατούν από ένα κερί που θα το ανάψουν με το Άγιο Φως. Πριν τα μεσάνυχτα όλα τα φώτα του ναού σβήνουν και ο ιερέας εμφανίζεται στην Ωραία Πύλη προσφέροντας το Άγιο Φως σε όλους. Λέει "Δεύτε Λάβετε Φως" που σημαίνει ελάτε να πάρετε το Άγιο Φως. Αυτή η μοναδική φλόγα έρχεται κατ' ευθείαν από τον Ιερό Τάφο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ, όπου ανάβει ως εκ θαύματος χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Ένα αεροπλάνο φέρνει το Άγιο Φως από την Ιερουσαλήμ στυν Ελλάδα.
Αφού οι άνθρωποι λάβουν το φως, τα μεσάνυχτα, ο ιερέας παίρνει την ιερή εικόνα της ανάστασης και βγαίνει έξω από τον ναό, στην πλατφόρμα. Η Δεύτερη Ανάσταση συμβαίνει μόλις ο ιερέας πει 'Χριστός Ανέστη', και ξεκινά μια μεγάλη και μεγαλιώδης φωτιά. Όλοι δίνουν τα χέρια και εύχονται Καλό Πάσχα στους γύρω τους. Αυτό είναι το επονομαζόμενο "Φιλί της Αγάπης".
Θεωρείται τύχη να φτάσει κάνεις σπίτι με το κερί του ακόμη αναμμένο! Με το "Άγιο Φως" των κεριών οι άνθρωποι κάνουν το σχήμα του σταυρού πάνω από την κεντρική πόρτα για καλή τύχη.
Όταν η οικογένεια γυρίσει από την εκκλησία, κάθονται γύρω από το γιορτινό τραπέζι και να δοκιμάσουν ένα από τα παλιότερα έθιμα του Πάσχα, το σπάσιμο των κόκκινων αυγών. Κάθε μέλος της οικογένειας έχει το δικό του αυγό και προσπαθεί να σπάσει τα αυγά των άλλων. Όποιου το αυγό όλα τα άλλα αυγά χωρίς να σπάσει, έχει καλή τύχη για όλο το χρόνο. Οι προετοιμασίες για το γιορτινό δείπνο της νύχτας της Ανάστασης ξεκινούν το Μ.Σάββατο το πρωϊ όπου οι νοικοκυρές μαγειρεύουν την παραδοσιακή "μαγειρίτσα" (μια δυνατή και νόστιμη σούπα φτιαγμένη με εντόσθια και αρωματικά βότανα).
Είναι ευχής έργον κάθε άνθρωπος να ζήσει αυτές τις στιγμές και τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας για να νιώσει εκείνη την ώρα που χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες με το "Χριστός Ανέστη" την πασχαλιάτικη "κάθαρση".
Να είστε καλά και να περάσετε ένα υπέροχο (αν και βροχερό) Πάσχα!!
Στην Ελλάδα διαφοροποιήθηκε το έθιμο και πήρε την γνωστή ελληνική χροιά . Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του.Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα. Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος. 